Long COVID... ไม่อยากติด ไม่อยากลอง

     บทความนี้มิได้เชิญชวนคุณผู้อ่านมา “ลอง” เป็นโควิด เพราะโควิดไม่ใช่โรคที่ควรมีประสบการณ์การเป็น แถมเมื่อหายจนร่างกายกำจัดเชื้อไวรัสออกไปหมดแล้ว แต่ยังคงก่อให้เกิดผลกระทบกับร่างกายในระยะยาวที่เรียกว่า “long COVID” ได้อีกด้วย

Long COVID คืออะไร อาการเหมือนโควิดไหม ใครคือผู้ที่มีความเสี่ยง และเป็นแล้วจะเป็นนานแค่ไหน วันนี้เรามีคำตอบมาฝากค่ะ...

อาการ long COVID 

อาจเป็นอาการที่เคยเป็นอยู่แล้วในช่วงของการติดเชื้อและไม่หายสนิทเสียที หรือเป็นอาการที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนก็ได้ โดยอาการที่พบบ่อยมากที่สุด 5 อันดับแรก ได้แก่ อ่อนเพลีย (58%) ปวดศีรษะ (44%) ขาดสมาธิ (27%) ผมร่วง (25%) และหอบเหนื่อย (24%) นอกจากอาการท็อปฮิตทั้ง 5 แล้ว อาการอื่น ๆ ที่พบก็มีความหลากหลาย และเกิดขึ้นได้กับหลายอวัยวะ เพราะเชื้อ SARS-CoV-2 ซึ่งเป็นต้นเหตุของโรคโควิดเข้าสู่เซลล์ของมนุษย์โดยการใช้ spike-like-protein จับกับ ACE-2 (angiotensin-converting-enzyme 2) receptor ซึ่งกระจายอยู่ทั่วร่างกาย ทั้งในเนื้อเยื่อของปอด หัวใจ ตับ ไต และทางเดินอาหาร นั่นจึงเป็นสาเหตุที่โรคโควิด-19 ทำให้เกิดความผิดปกติได้ในหลายระบบของร่างกายพร้อม ๆ กัน 

ในทำนองเดียวกันนั้น เมื่อผู้ป่วยหายจากโรคโควิด-19 อาการเรื้อรังของ long COVID ก็เกิดขึ้นได้กับหลายตำแหน่งของร่างกาย ตัวอย่างเช่น ไอ แน่นหน้าอก ใจสั่น หายใจติดขัด ปวดกล้ามเนื้อ  ปวดข้อ นอนไม่หลับ เป็นผื่น ขี้ลืม ท้องเสีย รู้สึกเหมือนมีเข็มทิ่มตามร่างกาย นอกจากนั้นยังมีอาการที่ส่งผลต่อสภาวะของจิตใจ ทำให้เกิดความวิตกกังวล ซึมเศร้า และในบางคนอาจเกิดภาวะเครียดหลังจากเกิดเหตุการณ์ร้ายแรง (post-traumatic stress disorder, PTSD) ขึ้นได้

ซึ่งเหล่านั้นคืออาการแสดงที่ผู้ป่วยสามารถรู้สึกได้ถึงความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับตัวเอง แต่จริง ๆ แล้ว หากผู้ป่วยได้รับการตรวจร่างกายเพิ่มเติม ด้วยการเจาะเลือด เอกซเรย์ หรือการตรวจทางห้องปฏิบัติการและรังสีวินิจฉัยแบบอื่น ๆ อาจพบความผิดปกติและความเสียหายที่ซ่อนอยู่ภายในร่างกาย เช่น ทำให้ผู้ป่วยมีพังผืดที่ปอด ทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดปกติ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ เกิดลิ่มเลือดอุดตัน หลอดเลือดอุดตัน ตับอักเสบ ท่อน้ำดีอุดตัน รวมทั้งอาจพบว่าผู้ป่วยมีระดับน้ำตาลสูงผิดปกติ ทั้ง ๆ ที่ไม่เคยเป็นโรคเบาหวานมาก่อน 

การที่ผู้ป่วยโควิดจะเป็น long COVID หรือไม่ พบว่าไม่เกี่ยวกับความรุนแรงของโรคในระยะที่มีการติดเชื้อ หรือเรียกได้ว่าถึงแม้จะเป็นโควิดแบบไม่รุนแรงก็มีสิทธิ์เป็น long COVID ได้เหมือนกัน นอกจากนั้นความเสี่ยงของการเป็น long COVID ยังไม่ขึ้นกับอายุและโรคประจำตัวที่เป็นก่อนเป็นโควิดด้วย ดังนั้นเมื่อเป็นโควิดแล้ว จึงไม่สามารถบอกได้ว่าคุณจะโชคร้ายกลายเป็นผู้ป่วยที่มีภาวะ long COVID หรือไม่

การวินิจฉัยว่าภาวะ long COVID ที่เป็นเกิดขึ้นที่ไหนบ้าง

ต้องมีทั้งการซักประวัติ ตรวจร่างกาย ตรวจเลือด และวิธีอื่น ที่แพทย์เห็นควร เมื่อแพทย์พบความผิดปกติที่ใดก็จะรักษาตามภาวะที่เป็น ดังนั้นการรักษา long COVID อาจทำได้หลายวิธี ตั้งแต่ให้ยาตามอาการ ถ้าคนไข้มีอาการเพียงเล็กน้อย เช่น ไอ มีไข้ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ หรือถ้าความผิดปกติที่เกิดขึ้นมีความรุนแรง เช่น เกิดลิ่มเลือดอุดตัน กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ก็ต้องรักษาตามแนวทางของแต่ละโรค หรือหากผู้ป่วยมีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงจากการนอนพักรักษาตัวเป็นระยะเวลานาน ก็ต้องใช้การออกกำลังกายเพื่อเสริมสร้างกล้ามเนื้อให้กลับมาแข็งแรงใหม่

และนอกจากจะรักษาทางกายแล้ว ก็ควรมีการเยียวยาดูแลจิตใจของผู้ป่วยร่วมด้วย การเกิด long COVID มีสาเหตุทั้งจากการติดเชื้อไวรัสอย่างเฉียบพลันทำให้อวัยวะเกิดความเสียหาย โรคประจำตัวที่เป็นมาก่อน ผลจากยาที่ได้รับ การอักเสบในร่างกาย ผลจากการตอบสนองเชื้อของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย รวมถึงการนอนพักรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นระยะเวลานาน และความเครียดความกังวลที่เกิดขึ้นกับผู้ป่วย ดังนั้นการจะรักษา long COVID และทำให้ร่างกายกลับมาแข็งแรงตามเดิมจึงต้องใช้เวลา และไม่สามารถระบุได้แน่นอนว่าเป็น long COVID แล้ว เมื่อไรจึงจะหาย